Ngân hàng thừa tiền, doanh nghiệp thiếu vốn

Con số các ngân hàng thương mại đã gửi ra nước ngoài khoảng 2,5 tỉ USD tính đến hết tháng 6.2013 do TS Lê Xuân Nghĩa công bố trong một hội thảo tuần qua làm bộc lộ một nghịch lý.

Đáng chú ý là khu vực xuất khẩu, được phép vay ngoại tệ, được kỳ vọng là đầu kéo tổng cầu của nền kinh tế, khả năng hấp thụ vốn vay cũng kém, nên các ngân hàng mới thừa ngoại tệ để gửi ra nước ngoài.

Báo cáo tình hình kinh tế xã hội sáu tháng đầu năm của cục Thống kê TP.HCM cũng đưa ra nhận định tín dụng nhìn chung chưa có chuyển biến gì đáng kể. Các doanh nghiệp không mạnh dạn vay do tồn kho cao, đầu ra khó khăn. Nhu cầu vay cá nhân hạn chế do việc làm thu hẹp, thu nhập giảm. Tổng dư nợ tín dụng trên địa bàn thành phố đến đầu tháng 6 đạt 877,5 ngàn tỉ đồng, chỉ tăng 0,47% so tháng trước và tăng 2,6% so cuối năm 2012. Đáng chú ý là dư nợ tín dụng bằng ngoại tệ chỉ đạt tương đương 164,8 ngàn tỉ đồng, chiếm 18,8% tổng dư nợ và giảm 20,7% so cùng kỳ.

Tình hình càng không ổn khi ngân hàng Nhà nước (NHNN) cũng đã cho biết, hiện tượng tỷ giá tăng hồi đầu tháng 6 và đầu tháng 7 vừa qua là do hoạt động dịch chuyển tài sản của các ngân hàng thương mại (từ tiền đồng sang USD). Như vậy, khó cho vay tiền đồng, các nhà băng đã chuyển hướng mua ngoại tệ, song không phải để đẩy mạnh kinh doanh hoặc cho vay ngoại tệ mà để… gửi ra nước ngoài.

Ông Trương Văn Phước, tổng giám đốc Eximbank cho biết, lãi suất cho vay đã giảm nhiều, từ mức 18 – 19%/năm trong năm 2011 xuống còn bình quân khoảng 9 – 10%/năm.

Dù vậy, tín dụng của không ít ngân hàng tăng trưởng âm kể từ đầu năm đến nay và khả năng tình trạng này chưa sớm được cải thiện.

VCB tăng trưởng tín dụng âm 1,1% trong sáu tháng đầu năm; Eximbank tín dụng sáu tháng đầu năm cũng chỉ mới đạt mức 5,7% so với chỉ tiêu nhận được cho năm nay là 12%. Eximbank dự định sẽ đạt mức tăng trưởng dư nợ tín dụng 15% trong năm. Eximbank hiện cho các doanh nghiệp lĩnh vực xuất khẩu vay vốn, với mức lãi suất chỉ còn 7%/năm. Thế nhưng, theo ông Phước, các khách hàng tốt vẫn lắc đầu, vì chưa có nhu cầu.

Trước đây, khi các ngân hàng khó cho vay ra nền kinh tế, họ có thể gửi vốn trên thị trường liên ngân hàng để hưởng lãi suất 4 – 5%/năm, nhưng hiện nay cửa kinh doanh này cũng bị thu hẹp khi lãi suất liên ngân hàng chỉ còn 1 – 1,5%/năm và có thời điểm còn thấp hơn. Do đó, theo ông Phước, thừa vốn ngân hàng không thể tìm kiếm cơ hội kinh doanh trên thị trường liên ngân hàng như trước đây. Vì thế, dù cho vay ra lãi suất thấp, các ngân hàng vẫn phải tìm cách bơm vốn ra.

Bí lối cho vay doanh nghiệp, gần đây, hầu như tuần nào người dùng cũng chứng kiến các ngân hàng đưa ra gói cho vay tiêu dùng mới. Mới nhất là ở VIB, từ nay đến hết ngày 30.9.2013, khách hàng sẽ được hưởng mức lãi suất ưu đãi cùng chính sách cho vay trọn gói khi vay trung và dài hạn từ ngân hàng VIB để mua xe Mercedes Benz tại hệ thống phòng trưng bày Vietnam Star. ACB cũng triển khai chương trình cho vay cầm cố thẻ tiết kiệm VND với nhiều ưu đãi, áp dụng với người nắm giữ thẻ tiết kiệm VND do ACB và 14 tổ chức khác phát hành là các ngân hàng An Bình, BIDV, Đông Á, Eximbank, HD Bank, Maritime Bank, Quân đội, Nam Á, Sacombank, Techcombank, VIB, VPBank, Vietcombank, Vietinbank.

Dường như việc cho vay tiêu dùng cũng không khả quan, tổng giám đốc NamA Bank Trần Ngô Phúc Vũ cho biết, dù lãi suất cho vay mua nhà đã giảm hơn phân nửa so với năm trước, còn 10 – 12%/năm, nhưng không dễ khơi thông dòng chảy vốn. Tâm lý khách hàng cá nhân vẫn chưa muốn vay mua nhà.

Để cạnh tranh giành thị phần tín dụng cách duy nhất đối với ngân hàng hiện nay chính là giảm lãi suất cho vay. Một số ngân hàng đã cạnh tranh bằng cách hạ lãi suất xuống còn 5 – 6%/năm, trong khi trần lãi suất đầu vào vẫn ở mức 7%, đối với một số gói tín dụng với các khách hàng tốt.

So với năm trước cũng như đầu năm nay, hiện NHNN không còn quá khắt khe trong việc cấp chỉ tiêu tín dụng cho các ngân hàng. Ngược lại, NHNN còn rộng cửa khi các nhà băng có nhu cầu nâng room, dựa vào năng lực và quy mô của từng ngân hàng, NHNN sẵn sàng cho phép tăng room.

Sở dĩ khó có thể tìm được khách hàng tốt để giải ngân trong lúc này theo ông Phước là do các doanh nghiệp có sức khoẻ tốt, dự án kinh doanh khả thi chưa muốn đẩy mạnh sản xuất, kinh doanh khi sức tiêu thụ hàng hoá trên thị trường sụt giảm mạnh.

TS Trần Du Lịch, thành viên hội đồng Tư vấn chính sách, tài chính, tiền tệ quốc gia nhận định, tuy tình hình hiện nay có cải thiện hơn so với năm trước, nhưng về cơ bản nền kinh tế đang đối diện nhiều thách thức. Sáu tháng đầu năm, tăng trưởng tín dụng toàn ngành ngân hàng đạt gần 4,5%, nên theo đánh giá của TS Lịch, để đạt được mục tiêu 12% cả năm sẽ rất khó. 

Đối với rào cản nợ xấu, sau khi VAMC ra đời, NHNN sẽ phát hành trái phiếu và chiết khấu dòng tiền cho các ngân hàng sau khi bán lại nợ xấu cho công ty này. Từ đó, các ngân hàng có thể lấy dòng tiền chiết khấu từ việc thế chấp trái phiếu để có thể bơm thêm tín dụng. Nhưng theo TS Lịch, điều quan trọng là phải kích được tổng cầu và cần có giải pháp hỗ trợ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Vì khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp còn khó khăn, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ do tình hình nợ xấu cao và doanh nghiệp hết tài sản để thế chấp và áp lực lãi suất.

Mặt khác, theo đánh giá của TS Trần Du Lịch, một khi thanh khoản của thị trường bất động sản chưa cải thiện thì việc xử lý nợ xấu của ngân hàng thương mại cũng sẽ khó khăn.