Thoái vốn ngoài ngành đang gặp khó khăn

Báo cáo gửi đến Quốc hội mới đây về tình hình tái cơ cấu DNNN, trọng tâm là các Tập đoàn, Tổng công ty (TĐ, TCT), Chính phủ cho biết quá trình thoái vốn ngoài ngành đang gặp những khó khăn nhất định.

Đề án tái cơ cấu DNNN, trọng tâm là TĐ, TCT Nhà nước giai đoạn 2011-2015 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 929/QĐ-TTg với mục tiêu cơ cấu lại hệ thống DNNN hợp lý hơn, tập trung vào ngành, lĩnh vực then chốt, nâng cao sức cạnh tranh, cung ứng các dịch vụ công ích thiết yếu.

Trong thời gian qua, Chính phủ đã tập trung chỉ đạo hoàn thiện cơ chế, chính sách, tạo hành lang pháp lý để các DNNN thuận lợi trong quá trình tái cơ cấu cũng như ban hành các quy định thiết lập thể chế tăng cường công tác kiểm tra, giám sát tại doanh nghiệp Nhà nước đặc biệt là các TĐ, TCT.

Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương đang tích cực triển khai xây dựng và phê duyệt Đề án tái cơ cấu và Điều lệ TĐ kinh tế, TCT nhà nước. Cho đến nay, đã có 68 TĐ, TCT đã được phê duyệt Đề án tái cơ cấu, trong đó, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án tái cơ cấu của 17/21 Đề án của các TĐ kinh tế Nhà nước và các TCT 91. Các bộ, ngành phê duyệt 31 Đề án, các địa phương đã phê duyệt được 20 doanh nghiệp. Chính phủ cũng đã quyết định dừng thí điểm mô hình TĐ kinh tế đối với 3 TĐ kinh tế, và chuyển đổi tương ứng thành các TCT.

Tính đến hết tháng 8-2013, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt 100/101 phương án sắp xếp đổi mới doanh nghiệp của các bộ, ngành và địa phương. Chính phủ đang chỉ đạo các bộ, ngành khẩn trương soạn thảo và hoàn thiện 30 đề án, dự thảo văn bản quy phạm pháp luật liên quan nhằm tăng cường công tác kiểm tra giám sát tại các DNNN, đặc biệt là các TĐ, TCT. Về cơ bản đã hoàn thành phê duyệt phương án sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp giai đoạn 2011-2015 trên phạm vi toàn quốc.

Hiện nay, phần lớn các TĐ, TCT đã rà soát, phân loại và xác định danh mục ngành nghề, phạm vi kinh doanh chính, ngành nghề có liên quan và ngành nghề không liên quan. Trên cơ sở đó đã xác định được các khoản mục đầu tư cần phải thoái vốn, kế hoạch thoái các khoản vốn đầu tư ngoài ngành. Ví dụ, trường hợp của TĐ Bưu chính Viễn thông Việt Nam đã đầu tư vào 82 doanh nghiệp và tổ chức kinh tế. Dự kiến trong 2013-2015 sẽ thoái vốn tại 57 đơn vị, trong đó năm 2013 dự kiến thoại vốn tại 31 đơn vị.

Đồng thời, tiến hành phân loại các đơn vị trực thuộc, đơn vị thành viên, trong đó xác định các đơn vị thành viên tiếp tục duy trì 100% vốn TĐ, TCT; danh mục các thành viên sẽ được cổ phần hóa với các tỷ lệ khác nhau như trên 75%, 65-75%, 51-65%; và số còn lại sẽ cổ phần hóa, cũng như kế hoạch dự kiến tiến hành cổ phần hóa; đã bước đầu sắp xếp, cơ cấu lại tổ chức trong nội bộ TĐ, TCT.

Các TĐ, TCT đang xây dựng, ban hành mới các quy chế hoàn thiện hệ thống quản trị nội bộ; sắp xếp lại cơ cấu tổ chức, bộ máy quản lý, điều hành; tăng cường kiểm soát nội bộ,… đồng thời, hết sức tích cực triển khai việc thoái vốn đầu tư ngoài ngành. Tuy nhiên, chỉ mới thoái vốn được một số ít các khoản vốn hoặc tài sản có giá thị trường cao hơn giá hạch toán hay giá đầu tư ban đầu.

Ví dụ, TĐ Dệt may phải thoái 100% vốn tại 37 doanh nghiệp, hiện nay đã hoàn thành tại 5 doanh nghiệp, dự kiến hết năm 2013 sẽ hoàn thành thêm 9 doanh nghiệp, các doanh nghiệp còn lại sẽ thực hiện theo lộ trình đến hết năm 2015. Hay trường hợp của TCT thép Việt Nam mới hoàn thành thoái vốn theo kế hoạch tại 2 đơn vị. TĐ Cao su Việt Nam đã thực hiện thoái vốn từng phần tại Công ty CP đầu tư Sài Gòn và Công ty Đá Bình Định. Sáp nhập công ty cấp nước Phú Riềng vào Công ty TNHH MTV Cao Su Phú Riềng.

Các đơn vị khác trong danh mục phải thoái vốn đang tìm kiếm đối tác và trình phương án thoái vốn chờ phê duyệt. TCT Hàng hải Việt Nam dự kến đến năm 2015 sẽ phải thoái vốn đầu tư tại 37 doanh nghiệp, cho đến nay đã hoàn thành thoái theo kế hoạch tại 6 doanh nghiệp, đang làm thủ để thoát vốn tại 8 doanh nghiệp khác.

Việc thoái vốn đầu tư ngoài ngành còn lại đang gặp phải khó khăn do phải tuân thủ yêu cầu về bảo toàn vốn đã đầu tư theo quy định. Như vậy, việc thoái vốn vốn nhà nước đã đầu tư vào các ngành không phải kinh doanh chính hoặc không trực tiếp liên quan đến ngành kinh doanh chính theo cơ chế thị trường chưa đạt yêu cầu quy định tại Quyết định số 339/QĐ-TTg ngày 19-2-2013 của Thủ tướng Chính phủ.

Chính phủ cho biết, theo phản ánh của phần lớn các TĐ, TCT, bên cạnh những diễn biến bất lợi của thị trường vốn và thị trường bất động sản ảnh hưởng tới tiến độ thoái vốn, thì trên thực tế còn do tư duy, tiêu chí và cách thức thực hiện bảo toàn và phát triển vốn chưa phù hợp với cơ chế thị trường.

Một số phương thức bảo toàn vốn theo quy định hiện hành còn hình thức và thiếu linh hoạt, làm tăng chi phí hoạt động của doanh nghiệp; chưa thật sự thúc đẩy doanh nghiệp đổi mới công nghệ, kinh doanh sáng tạo và cẩn trọng để bảo toàn vốn và phát triển vốn.

Cũng theo nhận định của Chính phủ, “vốn” phải thoái của các DNNN là rất đa dạng, việc thoái vốn không chỉ là chuyển nhượng cổ phần, phần góp vốn, mà cả bán tài sản (thành phần và bán thành phẩm), chuyển nhượng quyền sử dụng đất, chuyển nhượng dự án… Trong khi đó, các quy định hiện hành về thoái vốn nằm phân tán ở nhiều văn bản pháp luật khác nhau; nội dung của các quy định đó chưa bao quát hết sự đa dạng của các loại vốn cần thoái, và không còn phù hợp với điều kiện thị trường, yêu cầu của Quyết định số 339/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

“Lãnh đạo của nhiều TĐ, TCT cho rằng, nếu không giải quyết kịp thời các vướng mắc nói trên, thì việc thoái vốn khó hoàn thành trước năm 2015 như chỉ đạo của các cơ quan có thẩm quyền; qua đó, ảnh hưởng lớn đến quá trình tái cơ cấu TĐ, TCT nói chung”- báo cáo của Chính phủ nhận định.